جوش صورت از بزرگترین معضلات پوستی است و ممکن است هر کسی را با هر سنی و هر جنس پوستی درگیر کند. اما آیا فکر میکنید جوش درمان ندارد؟ اگر اینطور فکر میکنید دلیلش خسته شدن شما از امتحان کردن روشهای مختلف است. درحالی که میلیونها نفر در دنیا با بدترین شرایط پوستی موفق به درمان جوش شدهاند. جوش زدن عوامل بسیار زیادی دارد و اگر واقعا به دنبال درمان جوش خود هستید باید ابتدا عوامل را شناسایی کنید و سعی بر رفتار درست با این علل داشته باشید. این مقاله نیز به طور تخصصی و علمی به موضوع علل ایجاد جوش میپردازد و در مقالات بعدی از درمان آن میگوید. این مطالب آنقدری جامع است که شما را از خواندن بسیاری از مقالات دیگر در سطح اینترنت بینیاز میکند.
جوش چگونه به وجود می آید؟
برای درک این موضوع باید کمی سر از ساختار پوست در بیاوریم و به یک سفر علمی کوچک برویم. پوست انسان از میلیونها سلول ساخته شده که این سلولها به صورت لایه لایه بر روی یک دیگر قرار گرفته اند. بیرونیترین لایه پوست را اپیدرم، لایه وسط پوست را درم و لایه انتهایی پوست را هیپودرم مینامند. هر انسان سالمی در پوست خود میلیونها فولیکول مو دارد که سبب ارتباط درون پوست با محیط بیرون می شود. این فولیکولها همانند منافذی باریک و طولی از اپیدرم شروع شدهاند و به درم رسیدهاند و ساختارشان از جنس همان سلولهای پوستی است.
این سلولها به طور طبیعی تولید مثل میکنند، سپس ریزش میکنند و از سطح پوست جدا میشوند. ماجرای جوش از آنجایی آغاز میشود که ریزش سلولی مختل شود و این فولیکولها مسدود میشوند و راه ارتباطی درون و بیرون پوست قطع میشود. غالبا این فولیکولها از (سلولهای مرده صورت+ چربی+باکتریهای مولد جوش (پروپیونی باکتریوم آکنس)) مسدود می شوند و ترکیب این سه سبب ایجاد جوش می شود. هر چقدر میزان این مواد مسدود کننده بیشتر باشد جوش ریشه دارتر و بزرگتر می شود. حال برای درمان جوش باید به دنبال رفع عوامل مسدود کننده فولیکول های مو باشیم. پس دلایل ایجاد جوش انسداد منافذ، افزایش میزان ترشح چربی، افزایش تکثیر باکتری مولد آکنه و التهاب است.
چه عواملی سبب مسدود شدن فولیکول های مو می شود؟
عوامل بسیار زیادی در این موضوع دخیلند که ما به مهم ترین و شایع ترینشان میپردازیم.
هایپرکراتوزیس و یا انسداد:
گفتیم که فولیکولهای مو از جنس سلولهای پوستی هستند. به سلولهای پوستی کراتینوسیت میگویند که سرشار از ماده طبیعی کراتین هستند، زمانی که تعداد کراتین تولیدی در سلولهای پوست صورت افزایش پیدا میکند، سلولها دچار چسبندگی به یکدیگر میشوند و قادر به ریزش طبیعی از سطح فولیکولها نیستند که به این واقعه هایپرکراتوزیس می گویند. این اتفاقا منجر به پر شدن منافذ از سلولهای مرده به هم چسبیده و در نتیجه مسدود شدن فولیکولهای صورت می شود.
ترشح زیاد چربی صورت:
زماین که پوست صورت بیش از حد نرمال چربی ترشح میکند دوباره فولیکولها از این چربیهای اضافه پر میشوند و مسدود میشوند.
کاهش آب و رطوبت پوست:
زمانی که پوست ما پر آب و هیدراته است، آنزیمهایی که مسئول نوسازی سلولی هستند و باعث ریزش سلولهای مرده اضافی از سطح پوست میباشند به خوبی فعالیت میکنند. اما زمانی که پوست دچار بیآبی میشود این آنزیمها قدرت کارشان را از دست میدهند و دوباره سلولهای مرده روی صورت تلنبار میشوند. این سلولها تمام فضای فولیکول مو را میگیرند و مسدودش میکنند.
افزایش فاکتورهای التهابی:
سیستم ایمنی بدن موظف به حفظ سلامتی است. زمانی که خطری ما را تهدید میکند، پیام رسانهای سیستم ایمنی ترشح میشوند و باعث افزایش التهاب در بدن میشوند. افزایش التهاب در پوست جریانهایی بیوشیمیایی را بدن ایجاد میکند که نتیجه آن تولید مثل بیشتر سلولهای پوستی است و تولید بیشترش همانا و مسدود شدن فولیکولها همانا.
عوامل افزایش التهاب در پوست:
آلودگی هوا، نورخورشید، سیگار کسیدن و دخانیات، جراحی، رژیم غذایی پر روغن و … همگی باعث افزایش التهاب در بدن میشود و این التهاب مستقیما سلامتی پوست ما را به مخاطره میاندازد.
به هم خوردن ترکیبات سبوم:
سبوم همان چربی است و از ساختارهای شیمیایی خاص به نامهای اسکوالن، استر مومی، کلسترول، موم و اسیدهای چرب تشکیل شده است. زمانی که ترکیب درست این مواد در سطح پوست به هم میخورد یک چسبندگی بدی بین سلولها اتفاق میافتد و جلوی ریزش طبیعی سلولی را میگیرد و همین موضوع سبب تلنبار شدن مجدد سلولهای پوستی و مسدود شدن منافذ پوستی میشود.
فعالیت آنزیم 5αردکتاز:
این آنزیم به طور طبیعی در بدن انسان وجود دارد و وظایفی به عهده دارد. گاهی این آنزیم به طور نا به جا فعال میشود و هورمون مردانه تستسترون را به دی هیدرو تستسترون تبدلی میکند. هورمون دیهیدروتستسترون سبب افزایش بسیار زیاد چربی صورت میشود و همین موضوه منافذ پوستی را مسدود کرده و باعث ایجاد جوش میشود.
چه عواملی سبب افزایش میزان ترشح سبوم می شود؟
هر فولیکول مو دارای یک غده ترشح کننده چربی است. این غدد چربی، سبوم طبیعی صورت را میسازند و از طریق مجرای فولیکول این سبوم به سطح پوست میرسد و باعث نرمی و لطافت پوست میشود. اما اگر میزان این سبوم ترشحی از حدی بالاتر رود سبب گرفتگی فولیکول مو و ایجاد جوش و برآمدگی بر زیرپوست میشود در ادامه از علل افزایش ترشح سبوم خواهیم گفت.
تستسترون:
غدد چربی فولیکولها گیرنده های هورمون تستسترون را دارند. افزایش این هورمون مردانه در بدن و عدم تعادل هورمونی باعث تحریک غدد چربی پوست و افزایش ترشح سبوم میشود.
افزایش فعالیت فعالیت آنزیم 5αردکتاز:
فعالیت این آنزیم به طور ژنتیکی افزایش میباید و کارش تبدیل کردن هورمون تستسترون به دیهیدروتستسترون است. هورمون دی هیدروتستسترون نیز گیرندههایی بر روی غدد چربی پوست دارند و سبب افزایش ترشح چربی از این غدد میشوند.
نورخورشید:
محال است به یک معظل پوستی برسیم و ردپای خورشید آنجا نباشد. زمانی که نورخورشید به پوست انسان میتابند، آنزیمهایی را در پوست فعال میکند و این آنزیمها سبوم صورت را تجریه کرده و به بدن اخطار یک رویداد مضر میدهند. این اخطار سبب ایجاد واسطههای التهابی و فراگیر شدن التهاب در سطح پوست میشود و نهایتاً التهاب سبب تولید بیشتر سبوم میشود.
فعالیت هورمون رشد:
در سن بلوغ میزان هورمون رشد زیاد میشود و وظایف مهمی دارد یکی از عوارض جانبی و البته طبیعی افزایش هورمون رشد، افزایش ترشح چربی صورت است. با زیاد شدن این چربی یا سبوم فولیکولها مسدود میشوند و جوش میزنیم و به همین دلیل است که بسیاری از افراد در سنین بلوغ، آکنههای نوجوانی را تجربه میکنند.
افزایش تکثیر باکتری های مولد آکنه:
درون فولیکولهای مو باکتریهای پیآکنه همیشه زندگی میکنند اما فعالیت آنها بسیار محدود است و تعداد کمی نیز دارند. این باکتریها بیهوازی هستند یعنی روند تولیدمثلشان با کمبود اکسیژن اتفاق میافتد. زمانی که فولیکولها بسته میشوند و دیگر خبری از اکسیژن آزاد نیست پیآکنهها به شدت تکثیر میشوند و سبب ایجاد جوشهای التهابی و بزرگ و یا چرکی میکنند.
التهاب:
ترشح باکتریها و عواملی چون خورشید باعث افزایش التهاب و فراخواندن گلبولهای سفید به پوست میشوند. التهاب در پوست باعث افزایش تولید سلولهای پوستی می شود و این افزایش باعث تجمع سلولهای پوست و انسداد منافذ میشود.
ژنتیک
ژنتیک یکی از مهم ترین عوامل جوش زدن است و به یک فاکتور رونویسی ژنی به اسم FOXO1 برمیگردد. تحقیقات ثابت کرده کمبود این فاکتور در بدن انسان سبب ایجاد جوش میشود.
نتیجه گیری علل ایجاد جوش :
در این مقاله سعی کردیم تا به طور موشکافانه از علل علمی ایجاد آکنه بگوییم. درمان آکنه تنها وابسته به شناخت این عوامل است. زمانی میتوانیم از شر آکنه خلاص شویم که برعکس این عوامل رفتار کنیم و نیازمند برنامهای مدون و جامع است. جوشها انواع مختلف و شدت و حدت متفاوتی دارند و بدیهی است که درمان هر نوعی از جوش متفاوت است. در مقالات آینده به درمان هر نوعی از جوش میپردازیم.