اشعه خورشید، یک منبع عالی برای نابودی پوست!

تصور همیشگی ما از خورشید یک منبع انرژی فوق العاده قوی است که بدون آن زندگی بشر مختل می‌شود. اما جالب است که همین نور خورشید می تواند برای پوست و سلامت ما مضر نیز باشد. شاید بهتر باشد در کنار اطلاعاتی که در مورد اثرات مهم خورشید برای زندگی و سلامتی داریم، ضرورت انکار ناپذیر مراقبت از نور آفتاب را نیز با هم مرور کنیم.

در کنار تمام فوائد انکار ناپذیر خورشید، اشعه نورخورشید بزرگ‌ترین دشمن سلامتی پوست انسان است. کسانی که مرتبا بدون محافظت در برابر نور خورشید هستند، رفته رفته پوستشان پر از لکه‌های قهوه‌ای، کک و مک، چروک و افتادگی زودرس و کم‌آبی زیاد می‌شود و ریسک ابتلا به سرطان پوست در آن‌ها بالاتر از سایرین است.

در این مطلب می توانید با مکانیسم نابودی پوست در کم‌ترین زمان ممکن آشنا شوید. برای داشتن پوستی سلام و مراقبت در برابر نور خورشید، مطالعه این مطلب می تواند گزینه خوبی برای شما باشد.

رابطه نور خورشید و پوست انسان

برای شناخت بهتر رابطه نور خورشید با پوست لازم است که سری به بافت پوست بزنیم. پوست انسان از سه لایه تشکیل شده است که عباتند از:

• اپیدرم – خارجی ترین لایه پوست
• درم
• هیپودرم

از طرفی تابش الکترومغناطیسی نور خورشید از امواج فرابنفش و نورمرئی تشکیل شده است. اشعه فرابنفش خورشید خود از سه طول موج به نام‌های UVa و UVb و UVc تشکیل شده که  Uvaو uvb قدرت نفوذ به پوست انسان را دارد.

• UVC:
  خوشبختانه اشعه UVc توسط لایه ازن جو جذب می‌شود و به پوست انسان نمی‌رسد.
• UVa:
  طول موجی ما بین 320 تا 400 نانومتر را دارد و نسبت به UVb انرژی کمتر اما قدرت نفوذ بالاتری دارد و حتی از شیشه رد می‌شود. این اشعه می تواند وارد لایه درم (لایه میانی پوست) شود و با افزایش نوعی از اکسیژن فعال دقیقا بر حساس ترین قسمت سلول یعنی DNA آن اثر گذاشته و سبب تخریب آن شود.
  همچنین باعث تخریب بافت کلاژن و الاستین می‌شود. کلاژن و الاستین دو پروتئین موثر در پر و سفت نگه داشتن پوست صورت هستند و با تخریب این دو، ویژگی کشسانی یا الاستیسیته پوست کاهش می‌یابد و صورت چروک و شل می‌شود از این روست که این اشعه را مسئول پیری پوست می‌دانند.
  همچنین در لایه درم پوست سلول‌های سازنده ملانین زندگی می‌کنند که با تابش اشعه UVa تحریک شده و سبب ایجاد لکه و تیرگی می‌شوند.
• UVb:
  طول موجی ما بین 280 تا 320 نانومتر را دارد و به صورت واضح نسبت به UVa انرژی بیشتر و قدرت نفوذ کمتری دارد. این اشعه توانایی ورود به لایه اپیدرم یعنی اولین لایه پوستی را دارد و باعث آفتاب سوختگی می شود.
  این اشعه فورا پوست صورت را تیره می‌کند و قادر است بدون واسطه DNA سلول‌های پوستی اپیدرم را تخریب کند و ریسک سرطان پوست را بالا ببرد. از این رو این اشعه را مسئول آفتاب سوختگی پوست می‌دانند.

جالب است بدانید بخش عمده‌ی اشعه فرابنفش خورشید را UVa تشکیل می‌دهد. آسیبی که UVa  به پوست می‌زند در دراز مدت خود را نشان می‌دهد و آسیبی که UVb به پوست می‌زند نسبتا زودهنگام است.

بدیهی است که هر انسانی باید از پوست خود در برابر این اشعه نور خورشید محافظت کند، محافظت از پوست از چندین طریق ممکن است. برای مثال برخی از مهمترین این روش ها عبارتند از:

• از کلاه‌های لبه دار استفاده کنید.
• عینک دودی استاندارد بزنید.
• سعی کنید لباس‌های آستین‌دار بپوشید.
• از گرفتن حمام آفتاب خودداری کنید.
• و از همه مهم‌تر از محصولات پوستی مراقبت کننده از آفتاب یعنی همان ضدآفتاب‌ها کمک بگیرید.

ضدآفتاب؛ راهکاری اصولی برای محافظت از پوست در برابر آفتاب

ضدآفتاب می‌تواند در چندین فرم کرم، لوسیون، اسپری، فلویید و … تولید شود که هر کدام به جهت خاصی تولید شده‌اند که در مطالب مجزا به آن می‌پردازیم؛ اما آن‌چه مهم است استفاده مرتب از این محصولات است.

ضدآفتاب‌ها از طریق دو مکانیسیم از پوست در برابر اشعه آفتاب مراقبت می‌کنند:

1. ضدآفتاب هایی که همانند یک سپر از نفوذ آفتاب به پوست جلوگیری می‌کنند و باعث منعکس شدن آن به محیط می‌شوند و به ضد آفتاب‌های فیزیکی معروفند.
2. ضدآفتاب‌هایی که با جذب اشعه فرابنفش و تبدیل آن به گرما، اثر آن را غیرفعال می‌کنند و به ضدآفتاب‌های شیمیایی معروفند.

هر کدام از ضدآفتاب‌های فیزیکی یا شیمیایی مزیت‌ها و معایبی دارند که در دیگر مقالات به آن‌ها می‌پردازیم.

ضدآفتاب خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟

همان‌طور که خواندیم اشعه فرابنفش خورشید به شدت برای پوست انسان مضر است و با توجه به توضیحاتی که داده شد دو مدل اشعه UVa و UVb عملکردهای متفاوت و مخربی دارند؛ بنابراین ضدآفتابی مناسب است که بتواند از پوست در برابر هر دو این اشعه‌ها مراقبت کند.

برای شناخت ضدآفتاب مناسب چندین فاکتور محافظتی طراحی شده است. هر ضدآفتابی که این فاکتورها را داشته باشد استاندارد بوده و امکان استفاده از آن با خیال راحت وجود دارد.

فاکتور اول: SPF

SPF  نماد مراقبت از پوست در برابر اشعه UVb است.

درجه  SPFنشان‌دهنده این است که فرد قبل از آن‌که با در معرض UVb بودن دچار آفتاب سوختگی بشود، تا چه زمانی می‌تواند زیر نور آفتاب بماند؟ مثلا فرد می‌تواند بدون استفاده از کرم ضد آفتاب ۱۰ دقیقه زیر نور خورشید باقی بماند و احساس سوختگی نکند. زمانی که از کرم ضد آفتاب استفاده می‌کند می‌تواند زمان ۱۰ دقیقه را ضرب در میزان SPF کرم کند و به میزان زمان به دست آمده زیر آفتاب بدون سوختگی بماند. پس اگر SPF کرم فرد 20 باشد، آن شخص می‌تواند 200 دقیقه یا به عبارتی به مدت  سه ساعت و بیست دقیقه در آفتاب بماند.

یک باور غلط این است که اشخاص تصور می‌کنند اگر کرم ضدآفتابشان spf40 دارد به این معنی است که این کرم تا 40% از پوست مراقبت می کند در حالی که این عدد یعنی این کرم می‌تواند برای فردی که توانایی ماندنش در آفتاب بدون سوختگی 10 دقیقه است تا 400 دقیقه از پوست در برابر اشعه های UVb مراقبت کند.

اما از آنجایی که میزان نورآفتاب در هر مکانی متغیر است بهتر است کرم ضدآفتاب را هر دو ساعت یک‎‌بار تمدید کنید.

دانشمندان پوستی معتقد هستند که یک کرم با SPF30 قابلیت مراقبت از پوست تا 97 درصد را دارد بنابراین سعی کنید کرم ضدآفتابتان حداقل SPF30 داشته باشد.

فاکتور دوم: PPD یا PA

PPD یا PA نماد مراقبت از پوست در برابر اشعه UVa است.

میزان سنجش محافظت در برابر  UVa کمی مشکل است؛ چرا که آسیب ناشی از این اشعه در دراز مدت مشخص می‌شود. قدرت PPD را با اعداد نشان می‌دهند و قدرت PA را با علامت + نشان می‌دهند که هر چه میزان اعداد یا + ها بیشتر باشد قدرت مراقبت آن از پوست در برابر اشعه فرابنفش A بالاتر است.

آنچه واضح است ضدآفتاب خوب حداقل فاکتور  16-8PPD یا PA+++  را دارد.

فاکتور BROAD SPECTRUM

برود اسپکتروم یعنی کرم ضد آفتاب می‌تواند طیف وسیعی از اشعه فرابنفش را فیلتر کند؛ اما متاسفانه این فاکتور برای سنجش UVa قابل اعتماد نیست. چراکه طبق قوانین سازمان غذا و دارو آمریکا کرمی که تا 90% اشعه UV در طول موج 370 نانومتر را جذب کند، میتواند فاکتور برود اسپکتروم را بگیرد. بنابراین محصولی که بتواند طیف اندکی از اشعه فرابنفش A را جذب کند هم می‌تواند این فاکتور را بگیرد. پس وجود این فاکتور بر روی کرم‌ها نمی‌تواند نشان دهنده مراقبت عالی کرم از پوست در برابر اشعه فرابنفش باشد.

سخن پایانی

پس یک ضدآفتاب خوب نه تنها باید فاکتور SPF را داشته باشد بلکه باید بتواند از پوست در برابر اشعه فرابنفش A نیز مراقبت کند و لازم است فاکتورهای PPD یا PA را نیز داشته باشد.

در این مقاله از ضرورت مراقبت از پوست در برابر نور آفتاب مطلع شدیم اما سوالات بسیار زیادی همچنان باقی مانده، مثلا میزان استفاده از ضدآفتاب چقدر است و یا هر جنس پوستی باید چه نوع ضدآفتابی استفاده کند و…

در مقالات بعدی، منتظر پاسخ به این سوالات و دیگر سوالات باشید.